Suy cho chắc

Có hai người theo thầy học khôn. Trên đường họ nhìn thấy dấu vết của một con voi một người nói:
– Đây là một con voi cái đang có mang. Con trong bụng nó cũng là một con voi cái con. Con voi mẹ chột mắt. Trên mình voi có một người đàn bà đang có chửa một thai nhi là gái.
Người thứ hai ngạc nhiên, hỏi :
– Vì sao anh biết được?
Người thứ nhất đáp:
– Tôi biết vì tôi suy nghĩ. Nếu không tin, chúng ta đuổi kịp con voi mà xem.
Họ đuổi kịp con voi, quả nhiên y như suy đoán.
Người thứ hai tự hỏi: Mình với hắn cùng học một thày, sao mình không thể biết nổi đâu là gốc đâu là ngọn của sự vật. Nghĩ vậy, anh ta liền tới gặp thày dạy và hỏi:
– Thưa thày, hai đứa chúng con đi chơi và thấy dấu vết của một con voi đi qua để lại. Bạn con chỉ nhìn dấu vết mà biết rõ mọi sự việc, còn con thì chịu.
Thày bèn cho gọi anh học trò cùng đi với người kia đến, và hỏi:
– Con làm thế nào mà thấy được mọi việc phải như vậy?
Anh học trò đáp:
– Thưa thày, con đã theo đúng lời thày dạy bảo trước tiên là phải nhìn cho kỹ. Nhìn chỗ voi đái, con biết đó là con voi cái, nhìn dấu chân phải của nó lún sâu xuống đất, con biết là voi đang có chửa một con voi cái con. Nhìn cỏ bên phải đường đi không bị dày xéo, con suy ra là voi mẹ chột mắt. Bên cạnh chỗ nó đứng có nước đái của người, quan sát con nói rằng có người đàn bà trên lưng voi tụt xuống vì còn in dấu chân. Nhìn dấu chân phải của người đàn bà này lún mạnh xuống đất, chắc hẳn người này đang có mang con gái.
Thày nói:
– Muốn hiểu sự vật thì phải quan sát cho kỹ và suy cho chắc. Người hời hợt không thể làm được như vậy, thì đó không phải lỗi tại thày.